Chuyện vặt nhớ lại vào mùa suy thoái

     Truyện ngắn

  Nguyễn Trọng Luân 

       Vài tháng nay làm ăn thua lỗ. Càng lỗ mình lại như người tỉnh táo, nhớ những chuyện linh tinh hồi nảo hồi nào. Lúc trước rủng rỉnh lãi. Nay nhậu mai du lịch, thăm thú giao du chẳng nhớ gì những sự việc lúc hàn vi, chẳng nhớ cả những người từng là ân nhân mình ngày trước. Đêm, vợ con ngủ cả, một mình đứng ban công hút thuốc. Khói thuốc bay vào phòng vợ con đang ngủ ho sù sụ. Chợt nhớ phải khép cửa lại. Bấy lâu nay mình cũng đã gây hệ lụy tới gia đình nhiều mà dửng dưng coi là đương nhiên phải thế, ông chủ mà. Kiếm được tiền thì làm gì chả được.
       Một thời, khi không có tiền sống tá túc ở cơ quan của vợ trong khu tập thể Cục bản đồ gần chùa Láng mà ngày nào cũng  vui như hội làng. Nhà ai cũng như nhà ai. Cả khu ngót trăm ngôi nhà mà chỉ có 2 cái mô-kích. Một của thiếu tá Trung làm hậu cần quân khu Thủ Đô và một của cậu Ngũ đi Đức về. Nhà mình có cái xe đạp Diamant là oách lắm rồi. Nhìn vợ mình dong cái xe đi vào ngõ trông thị xinh hẳn lên. Khốn nỗi, hồi đó mình đã làm quản đốc rồi nhưng nhà thì không có, nhẩy dù vào tập thể bên vợ. Trong tập thể này hễ anh nào nhẩy dù vào thì coi như đó là công dân hạng hai. Mà đã là công dân hạng hai thì đi lại phải nhẹ nhàng, ăn nói phải nhã nhặn. Gặp ai cũng toét miệng cười và chào hỏi tử tế. Hồi đó cái oai của mình có hệ số bằng không. Không ai giao thiệp với mình, có chuyện gì thì chỉ nói với vợ mình thôi. Mấy anh cán bộ cấp phó phòng là loại cao nhất ở đây. Chứ vươn tới trưởng phòng thì họ lại tiến lên khu tập thể oách hơn, sang bên Cục hay ra ngoài mả Tàu ngoài Láng Hạ. Vậy nên nếu không tính mấy tay cấp phó phòng thì khu nhà mình là khu thường dân. Phải nói đúng là khu lao động.

      Cạnh nhà tôi là nhà Vang Nghi. Vang là vợ. Nghi cũng nhẩy dù như tôi nhưng là thế hệ trước. Nghi  làm bảo vệ bên Cục ở đường Láng Thượng, đi bộ năm trăm mét là tới. Vợ Nghi, cái cô Vang da trắng và to con, kém mình 5 tuổi mà cũng hai con gái. Cùng mái chung tường cót ép với nhau. Chuyện nhỏ chuyện to cố giấu nhưng hai nhà đều biết hết. Ngay ngày đầu tiên nhẩy vào hắn bảo, chiều nay đợi em về hai anh em uống rượu. Chiều ấy giám đốc xí nghiệp vợ tôi cho bảo vệ xuống hót vợ chồng tôi ra ngoài. Chẳng hiểu sao Nghi biết chạy về thông báo với vợ chồng tôi và hắn dặn, anh đừng có ý kiến gì cả, cứ vâng dạ cho xong, không có gì xẩy ra đâu. Mà không có gì xẩy ra thật. Hai chú bảo vệ sừng sộ một hồi rồi ra về. Đêm ấy tôi và Nghi uống hết hai ngàn rượu và năm trăm lạc rang ngoài bãi rau làng Láng.

      Rồi những ngày sau đó tôi và Nghi lăn ra làm ruộng trồng rau. Đất làng Láng bỏ hoang vô khối chứ không tiền tỷ như bây giờ. Hai thằng trở thành tiên phong cho cả khu tập thể về công tác khai hoang. Rồi, tôi và Nghi lại đi đầu việc lấy phân bắc tưới rau. Chiều chiều, phân bắc được mang ra tưới rau, thối inh vào khu tập thể. Họ chửi bọn tôi khiếp lắm. Nhưng thây kệ. Nghi và tôi vẫn vừa làm vừa hát. Thế rồi chỉ vài tuần hai ruộng rau của nhà chúng tôi xanh um. Hồi đó hái rau bán hàng tháng cũng bằng lương kĩ sư. Và thế là cả khu lao vào hót phân bắc. Mọi hố xí sạch bong. Hết phân rồi, kéo nhau sang sang trường đại học Ngoại thương chiến đấu tiếp. Cánh đồng rau muống trông mà sướng. Nhưng rồi rau nhiều quá lại đâm ra cạnh tranh chỗ bán. Dần dần rau xuống giá, chợ Giảng Võ ư ứ rau. Buồn chả ai thèm đi hót cứt nữa. Hố xí trong khu tập thể lại đầy phè, thối inh. Tôi và Nghi bần thần ngồi bàn kế khác.

       Nhà chúng tôi là nhà lợp cỏ tranh từ những năm 72. Đó là những gian nhà làm theo kiểu sơ tán máy bay. Sau hơn mười năm cỏ tranh mục nát, nhưng cột kèo tre thì còn tốt. Gian nhà dột thì đắp bằng cót ép. Nhà nào có tiền thì cậy cục nhờ mua vài mét giấy dầu đắp lên. Cái mái nhà cứ dầy lên và nặng chịch chừng như ụp xuống bất cứ lúc nào. Nhưng cư dân ở dưới thì quyết không cho nó ụp xuống. Kẻ ở dưới chống lên. Trên cao cứ đè ụp xuống. Cuộc chiến giữa mái nhà và con người kéo dài năm này qua năm khác. Việc mua giấy dầu không phải là đơn giản. Phải có tiêu chuẩn, phải có giấy chứng nhận của cơ quan… nhiêu khê lắm. Một tối, Nghi kéo tôi ra ngoài bãi rau làng Láng. Nghi có người quen ngoài Giảng Võ sắp dỡ nhà để xây mới. Ông này là sếp nên căn nhà lợp ngói còn được ốp giấy dầu năm ngoái còn tốt lắm. Chỉ cần dỡ nhà hộ là ông ấy cho toàn bộ số giấy dầu trên. Hay, vậy là trọn hai ngày dỡ nhà. Xong xuôi hai đứa nhễ nhại thồ vài chuyến mới hết sản phẩm về khu tập thể. Công đoạn tiếp theo Nghi lo. Trúng quả. Chỉ trong một buổi chiều, hết bay số giấy dầu. Thừa thắng xông lên, Nghi đưa ra sáng kiến bán trứng vịt lộn. Tôi chịu. Hắn không chịu. Hắn về Phú Xuyên mua thí điểm bốn trăm quả để bỏ mối. Mặt hàng này không có mối sẵn thì chỉ có luộc ăn trừ cơm. Và, sau vài ngày Nghi cho cả xóm mỗi nhà vài mươi quả. Ăn nhiều quá mấy tháng sau nghĩ tới trứng vịt lộn ai cũng kinh.

      Dạo ấy tôi làm quản đốc Xí nghiệp Dụng cụ thể thao. Chả ăn được gì chỉ có mùn cưa mua tiêu chuẩn. Tuần được một bao. Xin thêm anh em lúc được lúc không. Ì ạch đèo bằng xe đạp về bán cho hàng xóm, gần bằng lương tháng. Nhưng Nghi phát hiện ra rằng mùn cưa không ăn bằng gỗ vụn. Thế là nghe theo hắn mỗi khi mua mùn cưa tôi nhặt trộm những thanh gỗ vụn, ngắn có dài có cắm theo phương thẳng đứng của bao mùn cưa. Rồi, hắn lọc ra đem bán cho hàng thợ mộc ngoài Giảng Võ. Họ làm nan sa lông. Hay, hiệu quả hơn bán mùn cưa tới năm lần.

      Nhà Nghi Vang có mỗi cái giường đôi. Cái giường một thì mượn của cơ quan. Mỗi lần sang nhà tôi hắn mê mải ngắm cái tủ li hai cánh lát chun, miệng lẩm bẩm tuyệt tuyệt. Tuyệt cái khỉ gió, khung xương cũng là đồ ăn cắp dần ở cơ quan. Hai cánh lát chun nứt rồi nhưng gắn keo sơn bả rất khéo. Hồi ấy tủ li cỡ ba chỉ vàng. Nhà nào mà có cả tủ li và tủ đứng là được xếp hạng để …nể.

      Thường đi làm về vợ tôi hay ca cẩm những chuyện đâu đâu phát sinh ở cơ quan. Nghĩ lại cũng thấy tội cho vợ lấy phải chồng nghèo. Chuyện thế này. Do làm cái nghề ngồi vẽ bản đồ, học nghề cùng nhau, về cơ quan cùng nhau lại làm việc tám giờ bên nhau năm này qua năm khác mà lại toàn đàn bà. Vì thế chuyện gì cỏn con cũng thành quan trọng trong cái căn phòng sực nức mùi đàn bà và tanh tanh của mực tầu. Tỷ như chuyện cô A lấy được anh thợ ảnh dễ kiếm tiền, ăn trắng mặc trơn, tuần nào cũng bánh tôm hồ Tây. Chị B chồng lái xe quá cảnh, mỗi chuyến về nào là tông lào, nào là mì chính ăn không hết mà cho thì ngại mang tiếng, cứ để dành chuột cắn tung tóe. Khiếp mì chính quí như thế mà để chuột cắn. Mèng như cô C cũng còn vớ được anh công nhân bên xưởng in, nhưng lại có nhà trên hàng Gai. Tiếng là công nhân nhưng đi bình bịch, đeo đồng hồ Orian to vật, tóc vuốt ngược ướt dượt. Trai phố cổ nhà tối hun hút người nào cũng trắng trẻo ngai ngái mùi thành phố. Một thời ai cũng thích cái thứ mùi người trên phố. Tóm lại, rất nhiều hoàn cảnh nhưng hoàn cảnh nào cũng trên mình một bậc.

     Mấy cô bạn vợ mình toàn lấy mấy chú đi Tây về, chú nào cũng có xe cuốc đít cong như đít bọ ngựa. Hoặc giả không phải chú đi Tây thì cũng Trung Quốc, Triều Tiên, áo len cổ quả tim, con gái bản đồ trông các chú đã thấy tây tấy. Đằng này vợ mình lấy thằng nhà quê, cái xe đạp rách cũng không có, không nhà cửa, môi sốt rét thâm như con đỉa phơi ba nắng. Được mỗi cái là đảng viên, bộ đội từ chiến trường về. Hừ, bộ đội mà làm gì chả nhẽ mắc võng ngoài đường mà ru con à? Ai cần biết cái anh đảng viên không nhà phải nhẩy dù? Trong bữa ăn vợ tôi bảo: ở tổ họ xếp em thứ bét. Xếp hạng thế nào? tôi hỏi. Vợ bảo họ chấm điểm. Ai có chồng người Hà Nội một điểm. Chồng đi Tây: một điểm. Ai có nhà một điểm. Ai có xe đạp ngoại cũng một điểm. Có tủ li một điểm, tủ đứng ba buồng hai điểm.…Sau một hồi hồi tính toán nhà tôi được nhõn một điểm tủ li.Vợ tôi mêu mếu. Tôi cố nuốt miếng cơm với cùi dừa kho đang mắc ngang cổ. Hai thằng con trai thích thú hỏi: Thế nhà Thu Giai mấy điểm. Mẹ nó gắt, hơn điểm nhà mày. Bố con tôi ngồi …lặng ngắt .

      Vậy thì phải làm cái tủ đứng cho nhiều điểm. Bán cái tủ li đi cho Nghi Vang. Nhà ấy đang máu. Hôm sau gọi Nghi. Hắn mừng húm. Cho hắn nợ trả dần. Ngay buổi chiều vợ chồng sang khiêng luôn về. Cái tủ cánh lát chun bây giờ lại dựa quay lưng về nhà tôi. Ngăn giữa có bộ bát sứ Trung Quốc mới mua. Hai bức ảnh cụ già mới làm đề phòng hậu sự, một con lật đật Liên Xô đo đỏ. Cái này nghe đâu của nhà Hồng Hoành cho vì nhà ấy có chú em mới đi Liên Xô một năm.  

     Nghi oách thật. Tối ấy vợ Nghi vừa nấu cám lợn vừa hát "Nổi trống lên rừng núi ơi". Nghi hút thuốc lào xoe xóe ngoài sân, hắn đang giải thích cho hàng xóm thế nào là lát chun thế nào là lát hoa. Trong nhà vợ tôi bần thần nhìn cái khoảng đất toe toét lỗ giun đùn, nơi vẫn kê cái tủ li gỗ lát. Cái tủ ấy nghe đâu vẫn tồn tại đến bây giờ. Nó chứng kiến sự lớn lên của hai đứa con gái nhà Nghi, chứng kiến sự mỗi ngày giỏi giang xinh đẹp của hai con bé trong suốt thời gian khó khăn hợp tan của bố mẹ nó.

      Hai thằng con trai nhà mình, thằng lớn 8 tuổi thàng bé 1 tuổi nổi tiếng trong khu vì …đen. Một lần, đi làm về tới sân bóng chuyền, ông con lớn ngồi vắt vẻo trên bể nước, có tới ba chục đứa bé ngồi nghe nó giảng bài dưới sân. Mình phục sau cái xe ô tô tải nghe trộm. Nó hỏi, đố các em trong khu nhà mình người lớn ai đen nhất? Cả lũ trẻ đồng thanh: bố anh! Nó bảo tốt. Vậy trẻ con thì ai đen nhất? Lũ tre reo to hơn: anh! Nó khoái trá, các em giỏi lắm, anh sẽ xin bỏng ngô nhà bác Thấm cho chúng mày. Nghe mà lộn ruột nhưng làm gì được nó.

     Nhà chị Thấm có một mình. Chị đi thanh niên xung phong thời chống Mỹ nên tuổi xuân gửi ngoài tuyến lửa. Tài sản mang về là nước da sốt rét và mớ tuổi ngót ba mươi. Tội nghiệp. Chị xin đứa con nuôi. Chị làm lụng vất vả hơn người thường mà vẫn rớt mồng tơi. Chị xoay sang bán bỏng ngô. Thằng con lớn nhà tôi làm chân tiếp thị cho bác Thấm. Nó tập hợp vài chục đứa trẻ xếp hàng dọc. Nó đi đầu cầm cái ống bơ sữa bò gõ coong coong. Nó xướng to: nhà bác Thấm, thì lũ trẻ hô to hơn: có bỏng ngô. Coong coong coong. Một lũ rồng rắn đi quanh khu tập thể rồi ra đường sang cả trường đại học Ngoại Thương. Cứ réo ầm lên nhà bác Thấm có bỏng ngô. Tiếng coong coong và tiếng cười của lũ trẻ réo rắt. Khổ nỗi nó nghịch thế mà lại đen đủi, nên là cái mốc để mọi người đề cập tới. Nhà Cúc Tấn có hai con gái, cũng xinh vừa thôi. Nhưng Cúc Tấn thì luôn cho rằng con nhà mình cành vàng lá ngọc. Mẹ thì làm thủ quĩ, mỏng môi hay hạt. Bố làm đến thiếu tá. Mỗi lần hai đứa con lười học thì mẹ nó lại chì chiết: Mày mà hư sau này tao cho mày lấy thằng Bưởi. Thằng con nhà tôi quần đùi chễ rốn đứng ngoài đường vạch quần đái về phía nhà Cúc Tấn, vừa đái vừa vẩy. Hai vợ chồng tôi nghe mà buồn cười mà tê tái trong lòng. Tê tái mãi. Chả biết hai cô Thúy Kiều, Thúy Vân nhà ấy bây giờ ra sao, còn thằng con lớn nhà tôi bây giờ là đại úy cảnh sát, mỗi lần nhắc tới thời sống ở khu Chùa Láng thấy nó chùng mặt xuống, lẩm bẩm…chúng nó đi đâu hết chẳng gặp đứa nào…

      Vài năm sau, khu tập thể phá hết nhà giấy dầu, nhà cỏ tranh xây cấp bốn. Xóm nhà tôi như thể khu gia binh thời ngụy ở miền Nam. Nhưng mặt mũi ai cũng sáng sủa hơn. Bây giờ hầu hết nhà nhà đã có ti vi. Nhà mình cũng vậy, tuy là ti vi đen trắng, không phải hàng tối hai thằng con thập thò ở cửa nhà Nhung Biểu. Nhà cô Nhung có bà cụ phúc hậu và thương trẻ con nên chúng nó hay kéo sang xem ti vi hoặc nghe bà kể chuyện. Bà cụ đến là đẹp người tốt nết. Nhà Nhung thì tướng tá rõ thật to con nhưng khi xem phim hễ gặp cảnh nào mùi mẫn y như là khóc, khóc đỏ cả mũi. Hôm nào có đoạn phim “hoàn cảnh" là rầm rầm tiếng mở cửa, chúng nó gọi nhau chạy đi xem cô Nhung khóc. Cô Nhung bây giờ chắc cũng nghỉ hưu rồi, còn lũ trẻ thì thành kĩ sư, bác sĩ, đi hết cả.

     Thời thế đổi thay chóng mặt. Khu tập thể nhà tôi ngày ấy cũng vươn dậy, tự cơi nới mà chòi lên. Đường xá nay hẹp lại và không còn phải che mưa vì các mái nhà vươn ra gần chạm vào nhau. Lũ trẻ con như thằng lớn nhà tôi đếu đã học lớp 7 lớp 8 cả. Chúng đi lại duỳnh duỵch, ấy ấy tớ tớ om xòm cả xóm.

     Có điều lạ, lứa tuổi chúng nó đều không chơi với con bé nhà Hiền Mùi. Mùi là tên mẹ nó. Hai mẹ con ở với nhau, bố nó ở quê mất trong một vụ cháy nhà. Chả cứ gì trẻ con, người lớn cũng ít thân thiện với cô Mùi. Mùi da ngăm, có lẽ vì hoàn cảnh khổ sở nên cô ta ăn mặc khí luộm thuộm, tất tả. Mùi làm mọi việc, lăn lộn đủ thứ để nuôi con. Đứa con gái cũng lôi thôi như mẹ và luôn là tâm điểm chòng ghẹo của bạn bè. Trong mắt tôi, mẹ con nhà Hiền Mùi chả có gì khác biệt. Thậm chí tôi còn thấy nhà ấy giỏi giang hơn khối nhà có mác Hà Nội. Có chăng họ quan tâm tới cái đằng nhan sắc. Nhưng cả hai mẹ con nhà ấy có cái gì khó nói lắm. Hoang dã. Thông minh. Tôi đồ rằng con bé Hiền sau này đẹp chứ chẳng chơi. Mùi làm gì cũng giỏi, kể cả việc vẽ bản đồ. Mở cửa hàng ngay tại nhà, hàng xén nhà nó thật đông khách. Đứa con lăn vào giúp mẹ mọi việc mà nó học vẫn khá. Chê gì thì chê, hàng nhà nó rẻ và tốt ai dại gì mà chê.

      Trời chả cho ai tất mà cũng chẳng lấy đi của ai tất cả. Nghe đâu Mùi có cuộc sống khá giả và con bé Hiền lớn lên xinh đẹp hơn ối cô gái trong khu và lại lấy chồng cũng tươm. Nhưng cái tên nhà Hiền Mùi thì vẫn nguyên. Người ta có thể quên mấy ông phó phòng trưởng phòng chứ còn nhà Hiền Mùi thì mãi mãi họ nhớ cùng với sự tồn tại và lớn lên của cái khu thập thể chùa Láng.

      Đã mười lăm năm chuyển khỏi nơi vợ chồng tôi nhẩy dù xuống đó vào một sáng tháng ba. Cũng hai mươi năm không gặp lại Nghi Vang. Nhưng khu tập thể Chùa Láng thì vẫn tồn tại và đổi thay nhiều lắm. Những đứa trẻ ngày xưa đã thành bố cả rồi. Nhà cửa xây lô nhô xanh đỏ. Cư dân ở đó đông gấp mười lần ngày xưa. Nhưng nhà nào cũng khép kín. Dù rất đông đúc nhưng không còn phải lo đi ngoài ở nhà vệ sinh công cộng nữa. Cái thủơ gặp nhau tránh mặt không được ở ngoài hố xí với bộ mặt căng thẳng không ai nhường ai xa tít tắp từ lâu rồi. Lớp trẻ không hình dung nổi và cũng chẳng ai muốn nhớ lại làm gì. Chỉ có tôi lẩn thẩn nhớ lại những chuyện không đâu, chuyện một thời đã lùi xa, đã xưa như cánh đồng húng Láng nay chỉ còn trong ca dao, trong chuyện kể. Con đường đất sỏi bụi mù chạy vào khu nhà chúng tôi xưa đã mang tên đường Chùa Láng. Con đường lúc nào cũng đông người, mật độ gái đẹp ở đây rất cao vì tập trung tới bốn trường đại học. Nơi ấy một thời gia đình tôi đã sống với hàng xóm thật vui vẻ và ân nghĩa. Bây giờ muốn tìm lại, muốn sống tình nghĩa như hồi đó cũng dễ gì tìm được.

       Không tin bạn thử đi qua đó mà xem!

Hoàng Cầu giữa mùa thu 2009