NGÀY XƯA TÔI ĐI HỌC (P1)

Trần Minh Hải K6i

60 năm đã qua, Tôi vẫn nhớ cái thời học cấp 1,2 tại quê hương ven sông Tô lịch Hà nội 1959-1967. Ấn tượng :
Tay luôn lấm mực, đi chân đất đến gần lớp thì mới xỏ vào guốc gỗ. Túi quần mùa nào thức nấy chứa bi, quay, xèng, cái đáo lỗ...). Đình xưa Miếu cũ+trường mái lá...là lớp học đủ mùi. Cái thời mặc quần dải rút, áo quần mua củ nâu về đun chảo gang để nhuộm. Tách vỏ quả bồ hòn thay xà phòng giặt, lấy chày giã cua đập bồm bộp quần áo vải diềm bâu…Hý hởn mặc quần vải xanh chéo và áo trắng mới may áp Tết Nguyên đán (chú hai Phan, chú Bùi, anh Trá thợ may ơt làng). Nhớ nôn nao cơn thèm mua hòn bi thuỷ tinh, cái trống cơm, con thỏ sắt tây, chiếc đèn ông sao Trung thu. Bộ Tam cúc thật ngày Tết. Có bao nhiêu trò chơi thuở ấy, Tôi đều tham gia tuốt luốt có kể ra thì dài dòng văn tự lắm
Năm 1958 đổi tiền tại nhà bà Thủ Dủ, chỉ giữ lại đồng Xăng căng của Pháp tiêu tiếp-trị giá 5 xu mới, ai còn nhớ. Bà ba Mai bán chịu rau cho cả làng, Chú Tí tôm bán bánh kẹo, Bác Ký Trưng và cụ Thia bán chè đỗ đen. Thi thoảng có phở gánh bán ở Điếm (lần đầu tiên thấy mỳ chính) hàng kẹo kéo, âu kẹo mạch nha làm trẻ con nuốt nước bọt ừng ực... nay còn đâu ta ?
Cấp 1 học ở Đình và Miếu (nửa ngày sáng hoặc chiều) các tổ luân phiên làm vệ sinh lớp học. Đầu giờ hay có tiết mục kiểm tra quần áo đầu tóc 2 trò đứng đối diện nhau, chìa tay kiểm tra móng tay (tay ai bẩn thì thằng kia mắm môi vụt thước kẻ gỗ vào-tự xử với nhau-đau cấm khóc) cả lớp ùa vào góc đình lấy vở điểm kém-thầy quăng xuống, vỗ tay rõ to khen bạn đứng trước lớp có vở sạch chữ đẹp.
Tụi con trái nghịch bị phạt quỳ gai mít, ăn thước kẻ, úp mặt vào tường là đúng quy lát. Đặc biệt bị phạt ngồi kẹp giữa lũ con gái-một hình phạt được coi là "sỉ nhục" giới chym quả ớt thời đó, Còn bị phạt chui qua háng bọn con gái đứng 1 dang chân trên 2 bàn đối diện, chả thấy nhục? còn khi khì cười hở 10 cái răng
Ối thằng bị phạt liên miên vì hay nghịch ngợm. Rụt rè nắm tay trai gái múa “sòn sòn đô sòn-dân Liên xô vui múa trên đồng hoa“. Nghỉ giữa tiết thì đánh đáo vào bể nước sân đình, ăn phấn thi với Thày. Chơi “cày xuông“ tại vườn sau đình, chơi trò bịt mắt bắt dê.“Mi hay Ta“ ở hai nhà tả hữu mạc, Đánh con quay sân gạch cửa đinh con quay tóe ra. Tham gia tổng vệ sinh đường làng ngõ xóm trước ngày Lễ Tết, làm Kế hoạch nhỏ của Đội thiếu niên tiền phong...
Thầy Hồng dạy lớp 1 nghiêm lắm, ra quy ước : đọc thuộc lòng, giơ bảng đáp số, cả lớp khoanh tay để bàn... bằng số lần Thầy gõ thước vào mép bàn Giáo viên. Sinh hoạt lớp thứ bảy, những tên hư phụ huynh báo Thầy, những tên nghjch ngợm trộm vặt Nhà chùa và Hàng xóm bẩu đề được triệu lên đứng trước lớp nghe hạch tội từng khoản một. Hãnh diện khi có tên mình ghi vào Bảng danh dự (từng tháng) treo đầu hồi lớp , dưới ảnh Bác Hồ. Nhận phiếu khen thưởng từng môn học, lượn qua lượn lại góc thủ công lớp xem sản phẩm đất thó, sản phẩm đan tre của mình được triển lãm (vỉ đập ruồi, quạt giấy, đèn ông sao...).
-Thày Thành dạy lớp 2B người ở cổng chùa Láng, cận lòi tói, tranh thủ mọi lúc trống không giảng là đan len thuê. Thích lùa lũ HS đi trồng rau tăng gia tận dụng bãi trống (ven đê, góc doanh trại bộ Miền nam, góc Trạm bơm Q10 thưở có đường cái trên, đường cái dưới 1963 thưa thớt người qua, nghĩa địa Mả miễu (nhiều cây dứa,duối dại) Ơn giời ngày đó không có trộm cắp nhiều như bây giờ. Thầy thủ thỉ với lớp trưởng-thế là các tổ luân phiên nhau đến giúp cày sới mảnh vườn nhà Thầy bên Láng, được bồi dưỡng khoai lang luộc, dăm miếng cành cây cam thảo-chặt từ giàn cây nhà thầy. Rồi cuối năm lũ trẻ à à tới nhà lớp trưởng Trọng (sau là vợ CT Vạn) liên hoan thjt gà, thịt vịt, chiếu rải chật sân. Những tên Lao động giỏi, thầy phát phần thưởng riêng cho,nhưng phải đúp lại đến lạ.
Năm 1965 có đê bao thì mới xây trường cấp 2 mới gồm 2 dãy nhà gạch, có trần và cỏ cửa kính chớp là hoành tráng nhất thời 1965-1968 đấy nhé
-Cô giáo Thinh người Mọc Quan nhân, dạy lớp 3B,4B tại trường Miếu xưa, kéo trò đến nhà ở làng Mọc đón Trung thu, xem tàu thủy sắt tây chạy è è trên mặt ao, chia cho miếng bánh nướng bánh dẻo bé xíu. Bọn trẻ mang bánh nếp tới chia vui. Cô giáo ốm cả lũ đầu không mũ nón, đứa xách nải chuối, đứa 5 quả trứng gà, Thằng dăm quả ổi đào...lũ lượt đi dọc mương tiêu hàng xã, qua chùa Thông heo hút ẩn trong đám lá cây um tùm... đến thăm Cô đứng nhồi lổn đầy ặc nhà, Tết mang bánh chưng biếu Cô, chia mứt kẹo chí choé. Lúc trở về-trời nắng vục tay lấy nước mương tu cho đỡ khát (Lạy Giời hồi đó đồng ruộng ít bón phân hoá học sạch sẽ, cá ốc, tôm cua, đòng đong cân cấn, rắn ếch nhái các kiểu, cá xin xít-với lỵ cả đỉa nữa-nước mương ruộng cứ là trong văn vắt ra. Cua càng, Ốc nhồi, Cà cuống, Châu chấu voi nom thấy+bắt được sướng tỹ tã)
Mở đầu năm học cấp 2 lớp 5B học tại trường Miếu ven sông Tô lịch, là lao động cật lực đào giao thông hào quanh trường ốc (do ngày 5/8/1964 Máy bay Mỹ ném bom miền bắc ) Hầm đào sơ sài gác cành cây rải lá đắp đất. Có trống thúc báo động thử, HS các lớp chạy à à như vịt trên sân, chui xuống hầm cười rúc ra rúc rích…(Nào ai hay cuộc chiến tranh phá hoại kéo dài tới tận 1/1973 có đợt 26 ngày đêm B52 rải thảm 12/1972 trên các TP miền bắc). Học trò cấp 2,3 nào ngờ những năm tháng học phổ thông gắn liền với đào hầm hào trú ẩn liên miên, đội mũ rơm khoác túi cứu thương chéo vai với cặp sách vở đến lớp. Dọc đường tới lớp thấy Máy bay mỹ bổ nhào cắt bom, mảnh đạn các kiểu rơi lõm bõm mặt nước ruộng, rơi lốp cốp vào mái ngói nhà dân, bom rền nơi xa, khói bom rơi khu Cao-Xà-Lá đen kịt cuộn lửa đỏ bốc cao cao. Rồi là tiếng pháo cao xạ 100 ly nổ đanh xen lẫn hàng tràng đạn 12,7 ly…Hồi ấy ngây thơ lắm, cứ thấy có chiếu phim tại bãi pháo 12,7mm ở hố đê ( giữa phố Trung kính) mả chế (phố nguyễn chánh) và mông voi (phố Nguyễn khang gần cầu Trung hoà bây giờ), bãi pháo 100mm ở Cót (cầu 361) ơr Mọc (cầu mọc bây giờ) là hý hửng đi xem. Nhẽ máy bay Mỹ thả bom thì chết tất hoạc là bị thương vô khối. Thuở đó HS nhịn đói đi học, về ăn tuyền cơm ít độn khoai ngô sắn rõ nhiều. Nửa buổi chăn trâu cắt cỏ, vơ cỏ lúa, nhổ mạ tát nước phụ giúp bố mẹ. Tranh thủ móc cua, be bờ tát mương ngòi kiếm mẻ tép vụn. Hồi ấy rất cơ cực: luôn tay luôn chân mọi nhẽ. Tối đi học nhóm buồn ngủ trĩu hai con mắt. Bộ đội kéo về đóng quân ở làng hết đơn vị này đến đơn vị khác, dân quân đi đắp các ụ pháo cao xạ 100 và 12 ly7 cánh đồng Cót, Hòa mục, Nhân chính. Tập bắn súng đón đầu máy bay Mỹ mấy thân, trẻ con xin mẫu Mig21 đúc gang, xin mảnh đuya ra làm lược. Giành nhau từng tờ họa báo TQ để bọc sách vở (Bố khỉ Tàu nó in họa báo thời CMVH màu sắc rực rỡ, hàng đống tuyển tập giấy tốt, hơn hẳn giấy kẻ ly vuông, tập giấy 3hào6, 5hào2. Hồi đó chơi đánh đáo ăn huy hiệu Mao thay cho ăn bi ve hoặc những đồng xèng nắp chai bia đập bẹp (hiếm) "quy đổi" huy hiệu : 1Mao to ăn 2-3 Mao nhỡ hoặc 5Mao nhỏ. làm mấy chú Tầu tức lắm, sau không phát nữa.
-Dân làng ta đào hào đắp đê bao từ sông Tô lịch bao qua làng, đi vòng sau đài phát thanh Mễ trì, gánh thóc nộp kho nuôi quân, Thanh niên làng đi bộ đội ráo, nữ dân quân khoác súng cày ruộng "Ba đảm đang", đi dân công đắp đê, đắp ụ pháo cao xạ
Nhớ nhất Hội làng 1/10 âm lịch, Các nhà làm cỗ được ăn xôi gạo đồ. Chiều sang nhà ông hai Thao xem bơm đèn Măng xông, à à chạy theo Đội văn nghệ ra Đình diễn kịch. Diễn viên Hai Thao, Hai Mạch, Cả Thung, Lan, Ba Lộc, Viễn, bác Triệu gái...Tuồng Chèo Cải lưowng, "ai đi hò lờ" đủ cả. anh cả Tình phừng phừng Ghi ta cho thanh nữ hát. Tròn mắt xem máy hát quay tay khi bầu cử HĐND các cấp ở Câu lạc bộ, Tranh nhau nghe tý đài Ga lên anh Luyện mắc đầu tiên ở làng (âm lượng bé tý, phải áp tai nghe thì mới rõ)
DANH SÁCH BẠN HỌC CẤP 1,2 TRUNG HOÀ (9/1960-5/1967)
Cùng thôn Trung Kính Hạ) Đông (Cửu), Cường (Thai), Vượng (Đốm), Ngoan (Đãng), Ngư (Vời), Phụng (Phẽo), Trọng (Mạ), Thịnh (Thanh), Chiểu (Lơn), Trung (ý), Cúc (Bều), Sợi (Chạ), Quý (Vòng), Tuỳ (Thích), Lan (Suỳ), Xích (Chóp) Huê (Khây), Ân (Mão), Bằng (Bùi), Hải (Sơn), Cải (Bé), Huệ (Lãng), Thìn (Tỵ), Trung (Gang), Thục (Bường), Tuệ (Sỡi), Trúc (Phảo), Ngoạn (Giao), Thìn (Yết), Lượng (Đỗng), Thảo (Thịnh), Hiền (Đàn), Tiến (Khương), Tuấn (Di), Vịnh (Chức), Cúc (Bài), Tuyết (Nhũ), Thiết (Đown), Xuyến (Vần), Trọng (Nhân), Tý (Thao), Toán (Thường), Huân (Tụng), Đồng (Dăm), Tuế (Thế), Tâm (Khề), Vọng (Trạo) Oanh (Thấy), Nga (Dín), Trường (Chạ), Hùng (Triệu), Thìn (Thuận), Nhít (Nhắng), Thịnh (Lưu) Mát (Toát) Thêu (Tò), Nhàn (Ném), Vừa (Cừa), Điển (Tý) Đồng (Nghị) Chung (Tỉnh) Thiện (Lương) Thanh (Bình) Vây (Thắng) Tráng (Trác) Vượng (Kho) Thực (Tít) Chải (Đắc) Bao (Bều) Cường (Trực)
(30/6/2017)
Tranh Tôi vẽ lớp học trong khu vực Chùa, Đình, trường cấp 1,2 Mếu, Mả miễu ngày xưa