CHUẨN BỊ TẾT NGÀY XƯA…

TRẦN MINH HẢI - K6I

        Chả biết chư vị K6 ta có hay nhớ về cái tết Nguyên đán ngày xưa không? Chứ tôi hay nhớ lắm -càng già lại càng nhớ ra thế mới kỳ.

        Khẩu hiệu “Thi đua cấy xong trước Tết” viết giăng đầy tường nhà sát đường đi ngõ xóm. Các buổi tối đội thiếu niên xếp hàng đi - trống ếch thì thùng, đồng thanh gào rõ to “Quyết tâm“ 3 lần, sau tiếng hô khẩu hiệu của đội trưởng. Rét thâm da, tím tái môi các bà các chị đi cấy muộn về. Tôi nhớ ngày 24 phiên chợ Mọc, 27 tháng chạp phiên chợ Cót: Đi xem là chính, chợ quê toàn là mặt hàng nông sản gạo, rau, hoa quả, mật, mía, gà qué. Quà mẹt kẹo bột và âu đất nung chứa kẹo mạch nha, bàn kẹo kéo bu đầy trẻ con. Quầy tranh tết bày truyện tranh -nhòm cho đỡ thèm thuồng, tiền đâu có ra mà mua.

         Với tôi hồi ấy mua được bộ Tam cúc thật và cái còi sắt thổi toe toe dọc đường trở về là hạnh phúc nhất trần đời! Lũ nhà quê thích tới bác Meng đầu cầu Cót xếp hàng cắt tóc, nghe dàn đồng ca của lũ chim cảnh đua nhau hót lảnh lót, đàn cá vàng thong thả bơi trong hộp kính nhỏ, cái máy hát quay tay rè rè ca cải lương… Hi hi sao mà thú vị thế không biết! HTX tát ao chia cá cho xã viên vào đận 24, 25 tháng chạp ta: Quanh bờ ao đông đặc trẻ con chờ hôi cá, nhớ ghim vào óc chỗ cá quẫy để mà ào xuống trước tiên, không thì có thằng nó vớ được -còn mình bị hụt sẽ tức vằn mắt ra!.Sau đó là vất vả quét vôi tất cả các gốc cây, dọn vườn đốt lá khô rụng, mửa mật chẻ các gốc tre, lau rửa lá dong buộc vào cột nhà, lau chùi ban thờ, lấy tro trấu đánh bóng đỉnh đồng cùng là các đồ tế khí gia bảo.. Xóm giềng ý ới là vác bìa phiếu HTX đi mua hàng tết - gạch ô phiếu: Bánh pháo tép, mắm, dầu hỏa, xà phòng, mứt , keo, thuốc lá.. ở Điếm canh giữa làng. Ngày 28 ra xem thanh niên dựng cây nêu và đóng giá đu quay tại mảnh ruộng sát ao cửa Đình chơi 5 ngày tết. Ngày 29 tháng chạp thịt lợn đội SX, bọn tôi cứ hay loanh quanh đấy cả buổi, khói rơm cay xè mắt, tiếng lợn eng éc khi bị chọc tiết, tiếng băm chặt xương côm cốp, tiếng sừn sựt pha tảng thịt, tiếng nói cười xen lẫn tiếng pháo tép nổ đì đẹt.. Cả lũ nuốt nước bọt nhìn họ vớt từ chảo lớn ra dải lòng non, khúc dồi chín, đầu lợn nhe hàm răng trắng nhởn , miếng gan, miếng phổi, quả thận quả cật.. rải ra chiếc nong lớn cho nguội -rồi sau mới chia phần. Bày hàng bát to, xoong chậu để chờ lấy tiết và nước xuýt rón rén bưng về nhà trước đã.

          Bố tôi thư thả làm món tiết canh, tỷ mỷ nhặt rau thơm ngâm nước muối. Thời ấy đói kém lắm, làm gì có mỳ chính - nước xuýt mang về được pha thêm nước, đun sôi dành 3 ngày tết. Thịt lấy về thì mới gói được bánh chưng mặn! Gạo đỗ xanh, lạt buộc, nùn rơm bện nắp nồi, đống gộc tre và củi đã sẵn sàng từ lâu! Miếng này để cho rán mỡ, xương đây chặt ninh măng, phần này thì nấu ăn ngay. Mấy lạng sống gáy lợn được thái con chỉ ngay để làm trạo - đặc sản làng Giàn, được bóp với gạo rang cháy xay thành bột, với nước cốt quả chanh và tý muối, lát ớt chín đỏ +nắm lá sung non.. Vác chai đi cuối làng mua cho bố nửa lít rượu nếp.  Chao ơi, nhớ đời khi bố chia cho 2 thìa tiết canh nhỏ - ăn sao cứ ngọt thỉu đi, cái sần sật của miếng sụn, cái đăng đắng của cọng rau thơm húng Láng. bữa cơm ý có thêm chút thịt thà, nước canh xuýt ngon mà hẳn ra !

        Mất mấy lần đến nhà người mà bố mẹ tôi nhờ xông đất đầu năm mới để họ nhớ giờ tốt mà tới. Thích nhất là chầu chực đợi mẹ tôi quấy xong mẻ chè bà cốt, hay là món chè đậu xanh đổ ra mẹt, cả lũ chia nhau gặm 2 cái đũa cả còn “ba vi “. Chờ bà thím giã xong mẻ chè lam, rồi véo cho nếm mẩu bánh còn âm ấm: vị ngọt sắc của mật đường, cay cay của nước cốt gừng, cái đậm đà của bột nếp thơm thơm được rang chín, thi thoảng cắn phải miếng lạc rang ron ròn. Sáng 30 tết hì hụi làm thịt cặp gà trống –mái, đồ chõ xôi gấc cúng Giao thừa, 

        Năm 1980 làng tôi mới có điện, các năm trước đó chỉ có loa truyền thanh của TP phát có giờ, ăn nước giếng làng, tối thắp đèn dầu hỏa.. đêm khuya còn nghe văng vẳng tiếng PTV ga Hàng cỏ báo tàu về, tàu đi. Hai bến tàu điện Cầu  giấy, NTưSở đều cách làng gần 3,5km, Đi bắt cua đóng xóc bán 3 hào/chục cua - mang đi ra đường Láng, có hơn 1km mà sao thấy xa xôi quá thể… Chiều 30 tết, đi gửi lễ nhà thờ trưởng họ, bên đằng ngoại, và phải gánh đổ đầy các chum vại chứa nước lấy lộc, rồi thì đun nồi bánh chưng 12h liền - tranh thủ tắm nước nóng lấy từ chậu đè nồi có thêm tý lá thơm, suýt xoa vì rét,  mi mắt nặng trĩu vẫn cố giương to đợi giờ vớt bánh, tiếng nước sôi ùng ục tràn ra gặp lưỡi lửa kêu sèo sèo, để chờ đón bánh chưng tép của mình. Khói bếp cay sè cả hai mắt,  pháo tép lũ trẻ con hàng xóm nhót nhót lại nổ giật mình. Đầu tiên là dàn âm thanh ùng ục rền, thi thoảng điểm tiếng nổ rõ to từ thành phố vọng về.. Sau đó là tiếng pháo nổ rõ to, rõ gần của thôn bên, rồi là pháo của hàng xóm nổ chát chúa.. loa truyền thanh nổi nhạc hiệu… nghe Bác Hồ đọc thơ chúc tết. Ấy là đến phút giao thừa thiêng liêng!

         Mỗi năm trôi đi thì mỗi năm sẽ lại có những cảm xúc khác nhau.. khó tả hết lắm. Xúng xính trong bộ quần áo mới may bằng vải xanh chéo -chờ mãi chú thợ may làng mới cắt xong lúc chiều. Cung kính đứng sau lưng bố mẹ lễ vái ban thờ Gia tiên, pha ấm chè ngon mời bố mẹ. Rồi thì háo hức chờ mong bố mừng tuổi 1, 2 hào, rón rén nhận cái kẹo mẹ chia phần, chui vào chăn ấm ngủ thiếp đi. Đài hết giờ phát thanh - đêm tĩnh lặng, nhà nhà chỉ có mùi hương thơm và thấp thoáng ánh đèn dầu le lói trên ban thờ.. Có lẽ vui nhất là ở các ngày áp tết, dù phải tất tả bận rộn với đủ thứ việc! Chợt nhớ câu thơ cụ Vũ đình Liên “… Những người muôn năm cũ, hồn ở đâu bây giờ”? Khi cái tất bật náo nức chuẩn bị đón tết như ngày xưa đã không còn nhiều ở đâu đó ngày nay. Ngày xưa, các bác K6 ở thành phố thì không nói làm gì, còn chư vị K6 ta ở nông thôn thì chuẩn bị đón tết Nguyên đán có giống như tôi đã kể không đấy?

                                                                                                                  

        Thời buổi này cái gì cũng có sẵn, chỉ thiếu tiền chi. Mất một hai buổi dạo 2 cái chợ ở làng, ra siêu thị BigC buổi tối.. là nhà nhà thôn tôi có đủ các thứ cho 1 cái tết. Cầu kỳ thì phóng xe đi Nhật tân chọn mua cành đào, ít tiền thì tản bộ ra các đường xem các loại quýt, đào, hoa, cây cảnh bày tràn vỉa hè đường Lê văn Lương, 18h ngày 30 tết nhởn cái: hoặc là mua được rẻ như cho, hoặc là lắc đầu khi giá cả vọt thăng thiên! Do giời cả đấy !