MỘT THỜI HỌC Ở LÀNG GIÀN-TRẦN MINH HẢI

MỘT THỜI HỌC Ở LÀNG GIÀN

Trần Minh Hải K6i

Ấn tượng tuổi học trò :Vỡ lòng viết bút chì, Cấp 1 viết mực tím (thang điểm 10). Cấp 2 mực xanh (thang điểm 5-y như Liên xô). Cả hai cấp học đều thi tốt nghiệp ( tổ chức y hệt như thi hết lớp 12 bây giờ). Cùng viết  ngòi bút sắt chấm mực vào lọ Penecilyn có vặn 2 dây thép ngang>đút vào lỗ bàn học đã khoét sẵn. Tay luôn lấm mực+chân đất đến gần lớp mới xỏ vào guốc gỗ. Túi mùa nào thức nấy chứa bi, quay, xèng, cái đáo lỗ...).
Đình xưa Miếu cũ+trường mái lá...ngồi học đủ mùi cả lượt. Cái thời mặc quần dải rút, áo quần mua củ nâu về đun chảo gang để nhuộm. Cái lúc tách vỏ quả bồ hòn thay xà phòng giặt, lấy chày giã cua đập bồm bộp quần áo vải diềm bâu… Hý hởn mặc quần vải xanh chéo và áo trắng mới may áp Tết Nguyên đán. Nhớ nôn nao cảm giác thèm mua một cái trống cơm, con thỏ sắt tây, chiếc đèn ông sao mùa Trung thu…

Cấp 1 học ở Đình và Miếu (nửa ngày sáng hoặc chiều) các tổ luân phiên làm vệ sinh lớp học. Đầu giờ hay có tiết mục kiểm tra quần áo đầu tóc 2 trò đứng đối diện nhau, chìa tay kiểm tra móng tay (tay ai bẩn thì thằng kia mắm môi vụt thước kẻ gỗ vào-tự xử với nhau-đau cấm khóc) cả lớp ùa vào góc đình lấy vở điểm kém-thầy quăng xuống, vỗ tay rõ to khen bạn đứng trước lớp có vở sạch chữ đẹp. Quỳ vỏ mít góc nhà+chui qua háng bọn con gái đứng 1 dãy chân trên 2 bàn đối diện-chịu tội bị phạt khi nghịch ngợm. Rụt rè nắm tay trai gái múa “sòn sòn đô sòn-dân Liên xô vui múa trên đồng hoa“. Nghỉ giữa tiết thì đánh đáo ăn phấn với thầy vào bể nước sân đình, thi „“cày xuông“ vườn sau đình, chơi trò bịt mắt bắt dê.“Mi hay Ta“ ở hai nhà tả hữu mạc, Đánh quay sân gạch lửa đinh con quay tóe ra. Tham gia tổng vệ sinh đường làng ngõ xóm trước ngày Lễ Tết, làm Kế hoạch nhỏ của Đội thiếu niên tiền phong...

Thầy dạy lớp 1 nghiêm lắm, ra quy ước : đọc thuộc lòng, giơ bảng đáp số, cả lớp khoanh tay để bàn... bằng số lần Thầy gõ thước vào mép bàn Giáo viên. Sinh hoạt lớp thứ bảy, những tên hư phụ huynh báo Thầy, những tên nghjch ngợm trộm vặt Nhà chùa và Hàng xóm bẩu đề được triệu lên đứng trước lớp nghe hạch tội từng khoản một.Hãnh diện khi có tên mình ghi vào Bảng danh dự (từng tháng) treo đầu hồi lớp , dưới ảnh Bác Hồ. Nhận phiếu khen thưởng từng môn học, lượn qua lượn lại góc thủ công lớp xem sản phẩm đất thó, sản phẩm đan tre của mình ( vỉ đập ruồi, quạt giấy...). Thày dạy lớp 2,3 ở cổng chùa Láng, cận lòi tói, tranh thủ mọi lúc trống không giảng là đan len thuê. Thích lùa lũ HS trồng rau tăng gia tận dụng bãi trống ven đê, góc doanh trại bộ đội ( Ơn giời ngày đó không có trộm cắp nhiều như bây giờ) Thầy thủ thỉ với lớp trưởng-thế là các tổ luân phiên nhau cày sới mảnh vườn nhà Thầy, được bồi dưỡng khoai lang luộc, dăm miếng cành cây cam thảo-chặt từ giàn cây nhà thầy. Rồi cuối năm lũ trẻ à à tới nhà lớp trưởng liên hoan thjt gà, thịt vịt, chiếu rải chật sân. Những tên Lao động giỏi, thầy phát phần thưởng riêng cho, đến lạ. Cô giáo dạy lớp 4B kéo trò đến nhà ở làng Mọc đón Trung thu, xem tàu thủy sắt tây chạy è è trên mặt ao, chia cho miếng bánh nướng bánh dẻo bé xíu. Bọn trẻ mang bánh nếp tới chia vui. Cô giáo ốm cả lũ đầu không mũ nón, đứa xách nải chuối, đứa 5 quả trứng gà, Thằng dăm quả ổi đào...lũ lượt đi dọc mương tiêu đến thăm Cô đứng đầy ặc nhà, lúc về trời nắng vục tay lấy nước mương tu cho đỡ khát ( Lạy Giời hồi đó đồng ruộng sạch sẽ, cá ốc, tôm cua, đòng đong cân cấn, rắn ếch các kiểu, cá xin xít- với lỵ cả đỉa nữa còn có đất sống )

Mở đầu năm học cấp 2 lớp 5B là lao động cật lực đào giao thông hào quanh trường ốc ( do dư âm ngày 5/8/1964 Máy bay Mỹ ném bom miền bắc ta ) Hầm đào sơ sài gác cành cây rải lá đắp đất, báo động thử HS các lớp chạy à à như vịt trên sân , chui xuống hầm cười rúc ra rúc rích…Nào ai hay cuộc chiến tranh phá hoại kéo tới tận 1/1973 (sau đợt 26 ngày đêm B52 rải thảm 12/1972 trên các TP miền bắc). Học trò nào ngờ những năm tháng học phổ thông gắn liền với đào hầm hào trú ẩn liên miên, đội mũ rơm khoác túi cứu thương chéo vai với cặp sách vở đến lớp. Dọc đường tới lớp thấy Máy bay mỹ bổ nhào cắt bom, mảnh đạn các kiểu rơi lõm bõm mặt nước ruộng, rơi lốp cốp vào mái ngói nhà dân, bom rền nơi xa khói đen bốc cao cao. Rồi là tiếng pháo cao xạ 100 ly nổ đanh xen lẫn hàng tràng đạn 12,7 ly… HS nhịn đói đi học, về  tuyền cơm ít độn khoai ngô sắn rõ nhiều. Nửa buổi chăn trâu cắt cỏ, vơ cỏ lúa, nhổ mạ tát nước phụ giúp bố mẹ. Tranh thủ móc cua, be bờ tát mương ngòi kiếm mẻ tép vụn. Hồi ấy  cơ cực: luôn tay luôn chân mọi nhẽ. Tối đi học nhóm buồn ngủ trĩu hai con mắt. Bộ đội kéo về đóng quân ở làng hết đơn vị này đến đơn vị khác , dân quân đi đắp các ụ pháo cao xạ 100 và 12 ly7 cánh đồng Cót, Hòa mục, Nhân chính. Tập bắn súng đón đầu máy bay Mỹ mấy thân, trẻ con xin mẫu Mig21 đúc gang, xin mảnh đuya ra làm lược. Giành nhau  từng tờ họa báo TQ để bọc sách vở ( Bố khỉ Tàu nó in họa báo thời CMVH màu sắc rực rỡ, hàng đống tuyển tập giấy tốt, Huy hiệu đúc nhôm to bằng bát ăn cơm tới bằng đồng 5 xu tiền ta hồi ấy ) Dân làng ta đào hào đắp đê bao từ sông Tô lịch bao qua làng vòng sau đài phát thanh Mễ trì, gánh thóc nộp kho nuôi quân, Thanh niên làng đi bộ đội ráo, nữ dân quân khoác súng cày ruộng “Ba đảm đang”…

Vào cấp 2, nhớ là cấp 2 thang điểm 5, mỗi thầy Cô dạy 1 môn, bắt đầu học chữ Trung văn ( Cô Bản mặt mũi và quần áo như người Hoa), học nhạc,  họa ( Thầy Luân già vào lớp cẩn thận treo áo mưa, đặt ba toong nhồi tẩu thuốc rồi mới giảng. Nhơ điệp khúc “ Vô hình chung các Trò nghịch quá “. Thầy Duệ bọc đùm gạo về nhà tôi nấu ăn trưa… Và HS bắt buộc phải đi guốc dép khi vào lớp. Trước giờ học từng tốp phải truy bài ê a, ầm ào như vỡ chợ…Sẽ đc Thầy kiểm tra bằng cách gọi một tên trong nhóm lên kiểm tra, nếu đen thì cả nhóm trình diện trước lớp, mặt ú gằm…Giờ ra chơi Nam thịnh hành món Xỉa tay , Nữ muôn thuở chát chuyền và nhảy dây, trồng nụ trồng hoa…Tất cả theo hiệu lênh trống cái thì thùng. Hết giờ ra chơi, trống oánh, HS tứ phía đổ dồn về sân trường, nhộn nhạo như bày ong vỡ tổ, vài phút sau các lớp đã vào vị trí, giãn cách cự ly. Thầy Chính già vân vê ria mép hất hàm cho 3 tên đội trống đập dùi- cả trường tập thể dục-vui õ.

Lại nhớ cả trường : Mở to mắt ngạc nhiên khi xem Triển lãm CTN Liên xô, máy cày, máy bay trực thăng, các loại máy móc thật thần thân, các ảnh phong cảnh và nghệ thuật, xem các đoạn phim nông trang táo lê trĩu nặng…( Nên nhớ đó là cuối năm 1964, nội thành tính từ Ngã tư sở hắt về phía đông- và làng Giàn tới 1979 mới có điện nhá). Rồi ra bọc chăn làm ba lô, gài lá ngụy trang, tay cầm gậy hành quân từ làng Giàn ra triển lãm Vân hồ xem triển lãm 10 năm giải phóng Thủ đô, ra sân Hàng Đẫy xem sa bàn Điện biên phủ trải khắp sân bóng đá, đèn đỏ điện lập lòe, xe tăng kéo dây chạy dần dật, khói và loa nén vang tiếng đạn bom chói tai. Cả lớp cuốc bộ 2,5 km ra Ngã tư sở leo tàu điện đi Bờ hồ tham quan 2 viện bảo tàng Lịch sử và Cách mạng, thè lưỡi mút kem que, rón rén bưng đĩa nhôm nhỏ tý Nộm thịt bò khô- mà tiếng kéo của chú ba tàu ròn tan…Ra trường Tư pháp nghe nhà báo Bút thép kể về Nguyễn Ngọc Ký rèn luyện viết và làm mọi việc bằng hai chân (thử hỏi ai còn nhớ, riêng tôi đã gặp bạn ấy khi đi nghỉ mát trại hè cơ quan bố ở Sầm sơn )

Hồi ấy thế là kinh-ấn tượng còn tới tận giờ ! Mũ lá guốc mộc, quần áo nâu non buộc dải rút, túi vải chứa vở viết và sách giáo khoa, tay xách lọ mực làm bằng lọ penecinin có vặn dây thép…trang hục của trò thời ấy, có khác là bộ cánh đó cũ hay mới, ít hay nhiều miếng vá mà thôi. Thi thoảng trường nổi trống ngũ liên báo động thử, cả trường túa ra như đàn vịt, tan báo động bụi đất phủ từ dầu tới chân. Phấn đấu vào đội Thiêu niên là phải qua lớp học cứu thương, tải cáng. Vay mãi mới sắm đc khăn quàng đỏ và huy hiệu giá 7 hào !!!

Sang lớp 6B đc học tại trường mới xây ven đê bao quanh làng, mọi thứ dồn dập tới. Nhờ có HS sơ tán về, nằn nì mượn bọn nó để giờ ra chơi tập đi xe đạp ( Khỉ thế, ngày xưa ơi) Rồi là chu trình : Giao khoán 2 trò đào 1 tăng xê không nắp>sau sửa thành hầm mới>đào giao thông hào nối các hầm với nhau>gánh gạch về, sửa chữa, cho thợ xây hầm như bể nước ăn.Đắp ụ đất quanh 3 tường lớp để tránh bom bi. Học bện mũ rơm tránh mảnh đạn rơi đầu khi đi đường…

Hàng ngày tát nước hầm hào, ngửa mặt xem máy bay bà già, Mig 17 của ta tập trên giời. Đầu năm lớp 7 chiến sự ác liệt. Kho xăng Đức giang trúng bom Mỹ cháy mấy ngày, đêm xem phim ở trường mới, lủa cháy xăng bùng lên trời sáng như bình minh. Khi Mỹ ném bom khu Cao-Xà-Lá, cả bọn ở giao thông hào xem khói nổ quanh máy bay Mỹ bổ nhào cắt bom, Nhảy vọt lên mặt đất hò reo khi thấy máy bay cháy…Thầy Cô mặt tái mét nói không được, phải cầm roi quất lùa Trò xuống hầm. Cầm que đi gắp truyền đơn xin ăn của phi công Mỹ+tiền giả+giấy kim loại chống nhiễu rơi đầy các cánh đồng, tối học nhóm và ngủ canh trường. Những năm đó Đoàn trường hoạt động rất sôi nổi, Hành quân đốt lửa trại diễn Lý tử Trọng đến Nguyễn văn Trỗi, phát động căm thù. Học tập Kiều Anh, Kiều Trang dịch vọng nổi trên báo TNTP. Đoàn văn công PK-KQ về sơ tán 2 lần, xóm làng vui hẳn ra, nhiều diễn viên nhạc sỹ của đoàn sau này trở nên nổi tiếng. Cuối năm học HS ở làng đi bắt cua, mang nồi to và củi tới, HS sơ tán góp mắm thịt, đạp xe đi đổi bún liên hoan ngay tại sân trường. Làng đầy Bộ đội trẻ con khoái vì đc xem phim nhiều, có sách báo để đọc, có đài bán dẫn để nghe tin chiến sự, ca nhạc và Sân khấu truyền thanh. Mượn xe đạp đi đổi bột mỳ gia công và đi đó đi đây … Rỗi rãi viết dăm câu ba điều về cái sự học thập niên 1960-1967 của lũ trẻ Làng Giàn ngày ấy ợ